اگر جزء کسانی هستید که کوهپیمایی می‌کنند یا از ارتفاعات بالا می‌روند، باید با اصطلاح «بیماری ارتفاعات» آشنا باشید. حدود ۲۰ درصد از افراد کوهنورد، اسکی‌باز و ماجراجویانی که به ارتفاعات سفر می‌کنند (در هر جایی با ارتفاع بین ۸۰۰۰ تا ۱۸۰۰۰ پا) بیماری ارتفاع را تجربه می‌کنند. با آن که ممکن است یک شبه از این مشکل رها نشوید، اما برخی داروهای طبیعی و نکات مربوط به رژیم غذایی می‌تواند به شما کمک کند که در ارتفاعات بالاتر طاقت بیشتری داشته باشید. ادامه مطلب را دنبال کنید تا با این نکات آشنا شوید.
بیماری ارتفاع و علائم آن چیست؟
در ارتفاعات زیاد، ممکن است بدن شما اکسیژن کافی دریافت نکند. این کمبود اکسیژن باعث بیماری ارتفاع می‌شود. به طور کلی، این وضعیت در ارتفاعات ۸۰۰۰ پا یا بالاتر بروز می‌یابد. علایم این بیماری در افرادی که به چنین ارتفاعاتی عادت ندارند، شدیدتر است. بیماری ارتفاع را نباید دست‌کم گرفت زیرا می‌تواند غیرقابل پیش بینی و خطرناک باشد. در جدول زیر به علائم و نشانه‌های متداول مرتبط با این بیماری می‌پردازیم.
|
علائم اصلی بیماری ارتفاع عبارتند از: |
برخی از علائم شدیدتر شامل موارد زیر است: |
|
|
انواع بیماری ارتفاع
1. بیماری حاد کوهستان (AMS)
این مورد شایع‌ترین نوع بیماری ارتفاع است و علائم آن بسیار شبیه به مسمومیت است.
2. آدم مغزی ناشی از ارتفاع زیاد (HACE)
اگر علائم بیماری حاد ارتفاع همچنان ادامه داشته باشد، می‌تواند منجر به ورم مغزی ناشی از ارتفاع زیاد (HACE) شود. این مورد نوع شدیدتری از AMS است، که در آن مغز متورم شده و عملکرد طبیعی آن مختل می‌شود. علائم آن با علائم شدید AMS هم‌زمان است و شامل خواب‌آلودگی، تحریک‌پذیری، گیجی و مشکل در راه رفتن است.
3. آدم ریوی ناشی از ارتفاع زیاد (HAPE)
این مورد نوع پیشرفته‌تر بیماری ارتفاع HACE است، اما ممکن است به خودی خود رخ دهد. ادم ریوی ناشی از ارتفاع زیاد به دلیل انباشت مایعات اضافی در ریه‌ها است و در نتیجه آن، عملکرد ریه‌ها مختل می‌شود. علائم HAPE شامل افزایش تعداد تنفس، ضعف و سرفه شدید است. HAPE باید فوراً تحت درمان قرار گیرد، یا با پایین آمدن از ارتفاع زیاد و یا با گرفتن اکسیژن اضافی، زیرا در غیر این صورت ممکن است منجر به مرگ فرد شود. همان طور که دیدیم، ارتفاع زیاد تنها علت بیماری در ارتفاع است؛ اما شاید بخواهید کمی بیشتر درباره علل و عوامل مرتبط با آن بدانید.
علل و عوامل خطر برای بیماری ارتفاع
وقتی بدن شما به ارتفاعات عادت نداشته باشد، با افزایش ارتفاع ممکن است سریعاً علائم بیماری ارتفاع را نشان بدهید. با افزایش ارتفاع، اکسیژن کمتری در دسترس است و این منجر به بیماری ارتفاع می‌شود. عواملی که شما را در معرض ریسک بیشتر برای ابتلا به بیماری ارتفاع قرار می‌دهد عبارتند از:
- سابقه بیماری ارتفاع
- صعود بیش از ۱۶۰۰ پا در روز
- صعود سریع
تشخيص بيماری ارتفاع
ممکن است پزشک کارش را با سؤال از شما درباره علائمی که در ارتفاعات مشاهده می‌کنید، شروع کند. علاوه بر این، ممکن است او:
- برای گوش دادن به صدای قفسه سینه (و ضربان قلب) شما به منظور بررسی هر گونه علامتی از تنگی نفس یا تجمع مایعات از استتوسکوپ استفاده کند.
- برای بررسی علائم تجمع مایعات ریوی، برای شما عکسبرداری با اشعه ایکس را تجویز کند.
- در صورت تجمع مایع یا افت کارایی ریه، باید از درمان فوری استفاده کنید زیرا در غیر این صورت حتی می‌تواند خطر مرگ به همراه داشته باشد.
درمان‌های خانگی برای برطرف کردن علائم بیماری در ارتفاع
۱. ویتامین‌ها
آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند به شما کمک کنند که در ارتفاعات راحت‌تر ننفس بکشید. مواد مغذی مانند ویتامین‌های C و E می‌توانند از این لحاظ شگفتی‌ساز باشند، زیرا این دو ویتامین آنتی‌اکسیدان هم هستند و می‌توانند سیستم ایمنی بدن شما را هم تقویت کنند. غذاهای سرشار از این ویتامین‌ها شامل مرکبات، اسفناج، کلم، پاپایا، بادام، فندق و تخمه آفتابگردان است. اگر مایل به مصرف مکمل‌های اضافی برای این ویتامین‌ها هستید، حتما پس از صحبت با پزشک متخصص تغذیه یا پزشک خود این کار را انجام دهید.
۲. برگ کوکا
چیزی که به آن نیاز دارید:
- چند برگ کوکا
- کمی آب لیموترش
کاری که باید بکنید:
چند برگ کوکا را در مقداری آب لیموترش مخلوط کرده و در زمان صعود از کوه، آن‌ها را بجوید.
هر چند وقت یک بار باید این کار را انجام دهید:
شما فقط باید در طول پیاده‌روی یا قبل از پیاده‌روی یا سفر به یک منطقه مرتفع این کار را انجام دهید.
چرا این کار موثر است:
برگ‌های کوکا حتی در ارتفاعات بالاتر به ورزش کمک می‌کنند. از آنجایی که مدتی طول می‌کشد تا اثر این برگ‌ها احساس می‌شود، یک گزینه‌ی عالی برای تسکین علائم بیماری ارتفاع هستند.
۳. روغن‌های پایه
1. روغن نعناع
چیزی که به آن نیاز دارید:
- ۳-۴ قطره روغن نعناع
- ۱ قاشق چایخوری روغن زیتون (یا هر روغن گیاهی دیگری)
کاری که باید بکنید:
- سه یا چهار قطره روغن نعناع را به یک قاشق چایخوری روغن زیتون اضافه کنید و خوب مخلوط کنید.
- آن را روی قسمت پشت گردن و کتف‌های خود بمالید.
- همچنین می‌توانید چند قطره از آن را به یک دستمال یا یک دستمال کاغذی بزنید و هر از گاهی آن را بو کنید.
هر چند وقت یک بار باید این کار را انجام دهید:
این کار را هر زمان که لازم بود انجام دهید، ترجیحاً بعد از صعود.
چرا این کار موثر است:
روغن نعناع حاوی منتول است که تنفس را آسان‌تر می‌کند. بیماری ارتفاع اغلب تنفس را دشوار می‌کند، به همین دلیل کارایی این روش درمانی می‌تواند باعث شگفتی شما شود.
2. روغن اسطوخدوس
چیزی که به آن نیاز دارید:
- ۳ قطره روغن اسطوخودوس
- ۱ قاشق چایخوری روغن زیتون (هر روغن گیاهی دیگری)
کاری که باید بکنید:
- سه قطره روغن اسطوخودوس را با یک قاشق چایخوری روغن زیتون مخلوط کنید.
- آن را روی کتف و پشت گردن خود بمالید.
- همچنین می‌توانید این اسانس ترکیبی را مستقیم استنشاق کنید.
هر چند وقت یک بار باید این کار را انجام دهید:
شما باید این کار را قبل از صعود و یا در هنگام رفتن به ارتفاع بالاتر انجام دهید.
چرا این کار موثر است:
این ترکیب با تسکین سردرد و حالت تهوع ناشی از بیماری ارتفاع، به شما آرامش می‌بخشد، که می‌تواند به دلیل خواص قدرتمند ضدالتهابی و ضددرد روغن اسطخودوس باشد.
4. زنجبیل
چیزی که به آن نیاز دارید:
- چند برش زنجبیل خرد شده
- آب نبات زنجبیلی یا چای (اختیاری)
کاری که باید بکنید:
- هنگام صعود به ارتفاع بالاتر، قطعات کوچک زنجبیل خرد شده بجوید.
- از طرف دیگر، شما همچنین می‌توانید آبنبات‌های زنجبیلی را بمکید یا هر زمان که احساس ناراحتی کردید، چای زنجبیل بنوشید.
هر چند وقت یک بار باید این کار را انجام دهید:
بهتر آن است که این روش درمانی را قبل از شروع علائم به عنوان یک اقدام پیشگیرانه انجام دهید، اما بعد از شروع علائم هم می‌توانید از این روش برای تسکین علایم بروز کرده استفاده کنید.
چرا این کار موثر است:
زنجبیل برای تسکین علائم تهوع و استفراغ در دوران بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرد، که هر دو این علائم در بیماری ارتفاع هم بروز پیدا می‌کنند.
5. سیر
چیزی که به آن نیاز دارید:
۲-۳ بوته سیر
کاری که باید بکنید:
با شروع صعود، تکه‌های کوچک سیر را بجوید.
هر چند وقت یک بار باید این کار را انجام دهید:
شما باید این کار را در طول سفر و هر زمان که لازم بود، انجام دهید.
چرا این کار موثر است:
سیر به دلیل خاصیت ضد انعقادی‌اش باعث رقیق شدن خون می‌شود. اگرچه این می‌تواند در طول یک عمل جراحی یا شرایط مشابه با آن کشنده باشد، اما برای معالجه بیماری ارتفاع بسیار مفید است. در ارتفاعات زیاد، جریان خون شما کاهش می‌یابد، و سیر می‌تواند به بازگرداندن گردش خون به حالت طبیعی‌اش کمک کند.
۶. آب ترشی خیار
چیزی که به آن نیاز دارید:
یک بطری کوچک آب ترشی خیار
کاری که باید بکنید:
وقتی صعود می‌کنید، کمی آب ترشی بنوشید.
هر چند وقت یک بار باید این کار را انجام دهید:
این کار را باید فقط هنگام سفر به ارتفاعات بالاتر انجام دهید.
چرا این کار موثر است:
آب ترشی خیار یک منبع غنی از الکترولیت‌ها است و حاوی مواد معدنی متعددی از جمله پتاسیم و سدیم است. از آنجایی که بدن شما در ارتفاعات زیاد دچار کم‌آبی می‌شود، نوشیدن آب ترشی می‌تواند به جایگزینی الکترولیت‌های از دست رفته کمک کند و از ابتلا به بیماری جلوگیری کند.
۷. آب لیمو
چیزی که به آن نیاز دارید:
- نصف یک عدد لیمو
- ۱ لیوان آب
- کمی نمک
کاری که باید بکنید:
- آب لیمو را گرفته و آن را با یک لیوان آب مخلوط کنید.
- یک نوک قاشق نمک به آن اضافه کنید و هنگام سفر به ارتفاعات بالاتر، این محلول را بنوشید.
- هر چند وقت یک بار باید این کار را انجام دهید:
- هر وقت که احساس کردید علایم بیماری ارتفاع در حال بروز کردن هستند، این کار را انجام دهید.
چرا این کار موثر است:
حالت تهوع و استفراغ دو مورد از علائم اساسی بیماری ارتفاع هستند که می‌توانند احساس ناخوشایندی در شما ایجاد کنند. نوشیدن آب لیمو یا خوردن یک قطعه لیمو برش داده شده، علاوه بر آن که می‌تواند به تسکین این علائم کمک کند، به جبران الکترولیت‌های از دست رفته بدن و کم‌آبی آن نیز کمک می‌کند.
از آنجا که رژیم غذایی شما نقش مهمی در عملکرد کلی بدن شما دارد، برای درمان بیماری ارتفاع نیز باید توجه ویژه‌ای به تغذیه‌تان داشته باشید. اغلب اوقات، باید توجه داشته باشید که برخی از مواد غذایی باعث می‌شوند که احساس تهوع داشته باشد یا حتی استفراغ کنید، از این رو در هنگام مسافرت، باید در رژیم غذایی خود تغییراتی ایجاد کنید تا از بیماری ارتفاع پیشگیری کنید.
بهترین غذاهایی که می‌توانید برای جلوگیری از بیماری ارتفاع بخورید
در ادامه مطلب لیستی از غذاهای سرشار از کربوهیدرات وجود دارد که می‌تواند به جلوگیری از بیماری ارتفاع کمک کند:
- شکلات انرژی‌زا
- جو دوسر با کشمش
- پنکیک یا وافل کامل گندم
- ساندویچ‌های کم‌چربی
- نوشیدنی ورزشی
- برنج
- ماکارونی
علاوه بر این، شما باید از غذاهای چرب مانند پیتزا، سیب‌زمینی سرخ‌کرده و غیره خودداری کنید.
نکات پیشگیری
- با سرعت آهسته، به ارتفاعات بالاتر بروید و صعود کنید.
- از نوشیدن الکل خودداری کنید.
- آب کافی بنوشید.
- قبل از خواب سعی کنید به ارتفاع پایینتری برگردید، زیرا علائم بیماری در هنگام خواب تشدید می‌شود.
- برای درمان فوری بیماری ارتفاع، داروهای نظیر استازول آمید (Diamox) را به همراه داشته باشید.
- تمرین تنفس پرانایاما را برای دریافت اکسیژن کافی تمرین کنید.
- در ارتفاعات بالاتر ورزش نکنید زیرا این کار می‌تواند شرایط شما را تشدید کند.
نباید بیماری ارتفاع را سرسری بگیرید و این بیماری باید در اسرع وقت مورد بررسی قرار گیرد. اطلاعات ارائه شده در این پست می‌تواند به شما کمک کند تا حد زیادی از بیماری خلاص شوید. با این وجود، در برخی موارد، صرف نظر از این که چه چیزهایی را امتحان می‌کنید، ممکن است علایم بیماری ارتفاع در شما بروز پیدا کند. در چنین سناریویی، بهتر است قبل از پیچیده‌تر شدن وضعیت فرد مبتلا به ارتفاع پایینتری منتقل شود.
پاسخ‌های کارشناسان به سوالات خوانندگان
اثرات بیماری ارتفاع چه مدتی باقی می‌مانند؟
در صورت بروز بیماری حاد ارتفاع، اگر به ارتفاع پایینتری منتقل نشوید یا اکسیژن کافی دریافت نکنید، ممکن است بیماری شما پیچیده‌تر و حتی در مواردی، کشنده شود؛ اما اگر بعد از شروع علائم به سرعت به ارتفاع کمتر فرود بیایید، طی ۲ تا ۳ روز به حالت عادی بر خواهید گشت.
نفس کشیدن در چه ارتفاعی سخت می‌شود؟
ممکن است در ابتدا علایم بیماری از ارتفاع ۶۰۰۰-۸۰۰۰ پا بروز پیدا کند. در ارتفاع ۱۰۰۰۰ پایی حتی ممکن است کسانی که در سلامتی کامل قرار دارند هم متوجه شوند که مشکل تنفسی دارند.
بیشتر بخوانید: با این 3 روش، انرژی‌تان را افزایش دهید
