به گفته کارشناسان حالت تهوع ناشی از صرف دارو یکی از رایج‌ترین عارضه جانبی است که بیماران آن را گزارش می‌دهند. بسیاری از داروها می‌توانند موجب حالت تهوع و مشکلات گوارشی شوند اما آنتی بیوتیک، ضد افسردگی، داروهای شیمی درمانی و داروهای ضد التهاب بیشتر از دیگر داروها چنین عوارضی دارند. اگر حالت تهوع شما شدید است یا به نظر می‌رسد که موجب کم شدن وزن یا بی‌آب شما شده است، باید در اسرع وقت با ارائه دهنده خدمات بهداشتی یا پزشک خود صحبت کنید. در غیر این صورت، مطالعات انجام شده تغییرات کوچک در رژیم غذایی یا زمان خوردن داروها به شما پیشنهاد می‌کنند که می‌توانند به شما در داشتن احساسی بهتر کمک کند.
درمان حالت تهوع در خانه
1. داروها را بعد از غذا خوردن مصرف کنید
تنها در صورتی یک دارو را با معده خالی مصرف کنید که تجویز دکتر باشد (این مورد را دقیق با دکتر خود چک کنید)، در غیر این صورت داروها را باید با غذا، ترجیحاً بلافاصله بعد از تمام کردن وعده غذایی مصرف کنید. غذا می‌تواند ترکیباتی که باعث حالت تهوع می‌شوند را جذب یا رقیق کند، مخصوصاً اگر در حال استفاده از داروهای آنتی بیوتیک، ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) یا حتی مولتی ویتامین هستید.
- شکم خودتان را با غذای زیاد خیلی پر نکنید، اینکار می‌تواند احساس حالت تهوع را بدتر کند. به جای اینکار، در طول روز وعده‌های غذایی کوچک بخورید.
- وعده‌ها غذایی را حدف نکنید. به صورت منظم غذا بخورید حتی اگر میان وعده‌ای مانند تکه‌ای نان یا میوه یا تعدادی بیسکویت نمکی باشد.
- خوردن وعده غذایی سبک چند ساعت قبل از شیمی درمانی همچنین به مبارزه با حالت تهوع کمک می‌کند.
2. از خوردن غذاهای چرب و سرخ شده خودداری کنید
در کنار خوردن وعده‌های غذایی کوچک چندین مرتبه در طول روز، همچنین بهتر است که از خوردن غذاهایی که چرب و سرخ شده یا به طور استثناء شیرین هستند، هنگام مصرف دارو خودداری کنید زیرا تمام این غذاها می‌توانند خطر بروز حالت تهوع یا استفراغ را افزایش دهند. غذاهای ملایم و بدون ادویه بخورید که به صورت طبیعی آماده شدند و سرشار از پروئین هستند، مانند ساندویج بوقلمون بدون سس مایونز.
- خودداری کردن از پخت غذاهایی مانند غذاهای چرب، سیر و پیاز که بویی نامطبوع در خانه از خود به جای می‌گذارند نیز ایده خوبی است.
- درست کردن و مصرف اسموتی با میوه‌های تازه را قبل از مصرف داروها را نیز در نظر داشته باشید. به آن مقداری سبزیجات جهت گرفتن فیبر، پودر پروتئین و ماست ساده جهت از بین بردن ترکیبات اسیدی اضافه کنید.
- بیمارانی که شیمی درمانی می‌شوند باید قبل از درمان وعده‌های غذایی ملایم و بدون ادویه را پخته و منجمد کنند تا در صورت احساس ناخوشی از پختن غذا خودداری کنند.
3. میان وعده‌ها غذایی خود مایعات زیاد بنوشید
نوشیدن مایعات زیاد میان وعده‌های غذایی همچنین می‌تواند در تسکین احساس حالت تهوع ناشی از مصرف دارو به شما کمک کند. سعی کنید نوشیدنی‌های سرد بنوشید، مانند آب تصفیه شده، آبمیوه شیرین نشده، دمنوش یا آب زنجبیل که کربناسیون خود را از دست داده‌اند. آنها را جرعه جرعه نوشیده و یک دفعه سر نکشید زیرا هوای زیاد در معده باعث نفخ کردن می‌شود.
- از نوشیدن قهوه و نوشابه خودداری کنید، این نوشیدنی‌ها بیش از حد اسیدی هستند و ممکن است احساس ناراحتی در معده شما ایجاد کنند.
- بهتر است به جای نوشیدن مقداری زیادی مایعات در دفعات کم، آنها را در طول روز در مقادیر کم بنوشید.
- با وعده‌ها غذایی خود زیاد مایعات ننوشید زیرا آنزیم‌های دستگاه گوارش رقیق شده و معده شما می‌تواند بیش از حد پر بشود.
4. استراحت کنید اما طاق باز نخوابید
استراحت بعد از خوردن وعده غذایی کوچک و خوردن داروها می‌تواند به آرام گرفتن معده کمک کرده، شما را ریلکس کند و حالت تهوع را تسکین دهد. نکته کلیدی اینجاست که حداقل به مدت 30 دقیقه یا بیشتر بعد از غذا خوردن فعالیت شدید نداشته باشید اما در حال استراحت نیز نباید دراز بکشید. اینکار سوءهاضمه و سوزش سر دل را زیاد کرده که ممکن است منجر به حالت تهوع شود.
- به جای دراز کشیدن روی کاناپه، روی صندلی راحت نشسته و کتاب بخوانید یا تلویزیون تماشا کنید.
- برای راه رفتن آرام و آهسته در محل زندگی خود از خانه بیرون رفته و اگر هوا پاکیزه است، خود را در معرض کمی هوای تازه قرار دهید.
5. خیلی دارو مصرف نکنید
مصرف دارو زیاد بیشتر از میزان توصیه شده دلیلی رایج برای احساس حالت تهوع و بالا آوردن است، پس برچسب روی دارو را با با دقت خوانده و دستورالعمل پزشک خود را به صورت دقیق دنبال کنید. برخی افراد فکر می‌کنند که اگر میزانی کمی دارو تاثیرگذار است پس با بیشتر خوردن دارو تاثیرگذاری آن باید بیشتر شود اما این نظریه در مورد داروها هیچوقت درست نیست.
- مصرف دارو بیشتر از میزان توصیه شده می‌تواند سمی باشد و معمولاً باعث ایجاد حالت تهوع و بالا آوردن می‌شود زیرا بدن شما سعی می‌کند از جذب سم جلوگیری کند.
- اگر ناگهان وزن زیادی از دست دادید، با پزشک خود مشورت کنید زیرا او می‌تواند با کم کردن میزان دارو از بروز عوارض جانبی آن مانند حالت تهوع جلوگیری کند.
- زیاده‌روی در بیش از حد مصرف کردن دارو می‌تواند باعث ایجاد علائم اوردوز شده که ممکن است شامل از دست دادن هوشیاری و خطر بالقوه مرگ باشد و علائم حالت تهوع و بالا آوردن معمولاً در این دیده نمی‌شود.
6. برخی داروها قبل از رفتن به تخت خواب مصرف کنید
جهت تلاش برای جلوگیری از احساس حالت تهوع ناشی از سرگیجه، زمان مصرف دارو گاهی مورد مهمی برای در نظر گرفتن است. برای مثال مصرف داروهای ضد افسردگی به نام اِس اِس آر آی (SSRI) هنگام خواب مانع از فعال شدن آن قسمتی از مغز شما می‌شود که مسئول ایجاد حالت تهوع در اثر هر گونه سرگیجه است زیرا شما خواب هستید.
- این روش می‌تواند اساساً برای مصرف همه داروها مورد استفاده قرار بگیرد، هرچند غذا خوردن قبل از رفتن به تخت خواب می‌تواند شما را در معرض خطر سوءهاضمه و سوزش سر دل قرار دهد. به همین دلیل، حدوداً یک ساعت قبل از رفتن به تخت خواب میان وعده‌ای کوچک خورده سپس دارو خود درست قبل از خواب مصرف کنید.
- اگر شما داروها را برای تسکین درد مصرف می‌کنید، احتمالاً تکسین درد را هنگام بیداری و در طول روز تجربه خواهید کرد.
7. مصرف داروهای گیاهی را در نظر داشته باشید
چند داروهای گیاهی (بر پایه گیاه) وجود دارد که در مقابله با حالت تهوع مفید هستند اما باید هنگام مصرف آنها خیلی مراقب باشید تا با داروهای مصرفی شما تداخل منفی نداشته باشد. زنجبیل یکی از شناخته شده ترین داروهای گیاهی برای درمان حالت تهوع است زیرا می‌تواند معده ناراحت (خواص ضد التهابی دارد) را آرام کند اما با بیشتر داروها تداخل ندارد. زنجبیل مخصوصاً برای بیمارانی که شیمی درمانی می‌شود، مفید است.
- شما می‌توانید ترشی زنجبیل (چیزهایی که معمولاً در سوشی وجود دارند) خورده یا قرص و کپسول آن را مصرف کنید. نوشیدنی‌های درست شده با زنجبیل واقعی نیز می‌توانند مفید باشند.
- نعناع فلفلی داروی سنتی دیگری است که برای درمان حالت تهوع، سوءهاضمه و معده ناراحت استفاده می‌شود. هم برگ‌های نعناع فلفلی (در چایی) و هم روغن نعناع فلفلی (گذاشتن آن زیر زبان) می‌تواند برای مقابله با حالت تهوع ناشی از مصرف دارو استفاده شود.
- چای برگ‌های تمشک قرمز درمانی سنتی است که برای مقابله با حالت تهوع صبحگاهی استفاده می‌شود اما می‌تواند برای دیگر انواع حالت تهوع نیز مفید باشد. برای گرفتن بهترین نتیجه حتماً باید برگ‌های آن را حداقل به مدت 15 دقیقه در آب داغ قرار دهید.
بخش دوم کمک پزشکی برای درمان حالت تهوع
1. با دکتر خود جهت تغییر دارو صحبت کنید
اگر دلیل حالت تهوع شما داروهایتان است، با پزشک خود در مورد شدت و دفعات آن صحبت کنید. علاوه بر تغییر زمان دارو و میزان آن، شاید بتواند فرمولاسیون دارو شما را تغییر داده یا آن را با دارو دیگر دارای خواص مشابه عوض کند. بدون مشاوره با دکتر خودتان در داروها تغییر ایجاد نکنید.
- تغییر دادن دارو از قرص به شربت ممکن است به طور چشمگیری در درمان حالت تهوع مخصوصاً برای کسانی موثر باشد که هنگام مصرف قرص یا کپسول عُق می‌زنند.
- در بعضی موارد، تغییر تولید کننده دارو یا مارک آن می‌تواند به دلیل استفاده از رنگ‌های مختلف، روکش‌ها و شیرین کننده‌های مورد استفاده در قرص‌ها، تفاوت ایجاد کند.
- مزه دارو می‌تواند تغییر بزرگی ایجاد کند. برخی افراد طعم‌های شیرین و بعضی دیگر داروهای تلخ یا بدون طعم را ترجیح می‌دهند.
2. از پزشک خود آنتاگونیست‌های دوپامین بخواهید
اگر تغییر دوز، فرمول‌ها و مارک‌های دارو حالت تهوع شما را حین مصرف داروی تجویز شده تسکین نمی‌دهد، پزشک ممکن است داروی ضد تهوع به شما بدهد. به عنوان مثال، آگونیست‌های دوپامین به ویژه برای جلوگیری از حالت تهوع ناشی از مسکن های قوی (مواد افیونی) موثر هستند اما همچنین می‌توانند برای تهوع ناشی از اکثر داروهای دیگر نیز مفید باشند.
- آنتاگونیست‌های دوپامین تاثیر دوپامین را در آن قسمت مغز که در مدولا و مسئول حالت تهوع و استفراغ است به حداقل می‌رساند.
- اگر در حال مصرف داروهایی مانند آنتی بیوتیک‌ها یا ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) به صورت موقت هستید، آنتاگونیست‌های دوپامین انتخاب خوبی برای کم کردن حالت تهوع هستند.
- مصرف آنتاگونیست‌های دوپامین برای مدت طولانی (یا مصرف بیش از حد آن) در واقع می‌تواند باعث ایجاد حالت تهوع، از دست دادن اشتها و بالا آوردن شود.
3. آنتاگونیست‌های سروتونین را برای نتایج طولانی مدت امتحان کنید
مصرف داروهای آنتاگونیست‌های گیرنده سروتونین (اندانسترون، گرانیسترون) ممکن است برای پیشگیری طولانی مدت از حالت تهوع ناشی از استفاده دارو مفید باشد. به طور کلی، آنتاگونیست‌های سروتونین بدون خطر هستند و در مقایسه با آگونیست‌های دوپامین عوارض جانبی کمتری دارند، اما گران‌تر هستند، بنابراین استفاده از آنها اغلب به دلیل هزینه آنها برای بیمار محدود می‌شود.
- آنتاگونیست‌های انتخابی سروتونین از فعالیت سروتونین در روده کوچک، عصب واگ و منطقه تحریک کننده گیرنده شیمیایی در معده جلوگیری می‌کنند. در نتیجه، مرکز ایجاد استفراغ در مدولار تحریک نمی‌شود.
- به دلیل انسداد منشع سروتونین، این داروها گزینه اصلی برای انواع دلایل تهوع هستند.
- اندانسترون (زولفان و زولپنز) یکی از داروهای ضد تهوعی است که معمولاً تجویز می‌شود.
نکات
- علاوه بر مقدار کمی غذا، می‌توانید داروی خود را با یک قاشق غذاخوری داروی آنتی اسید جهت کمک به ایجاد پوشش برای معده بخورید.
- حالت تهوع یک عارضه جانبی شایع مربوط به دارو است که دلایل زیادی دارد.
- اگر احساس حالت تهوع و نفخ دارید، حتماً مطمئن شوید که حرکات روده شما منظم باشد.
- حالت تهوع تأثیر قابل توجهی بر سلامت جسمی و روانی بیمار دارد.
- داروی ضد تهوع دیگری که ممکن است برای برخی از افراد تاثیرگذار باشد شامل داروهای آنتی هیستامین و ضد افسردگی است.
- احساس حالت تهوع پس از مصرف دارو معمولاً یک واکنش آلرژیک نیست که با تورم لب، دهان و گلو و همچنین بثورات پوستی مشخص می‌شود.
هشدار
در صورت داشتن هر کدام از علائم زیر در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید: حالت تهوع بیش از 24 ساعت، بالا آوردن بیش از چهار ساعت، وجود خون در استفراغ یا تب بالا به همراه حالت تهوع یا استفراغ.
پاسخ به سوالات پر تکرار در این زمینه
1. هنگام حالت تهوع باید چه چیزی بخورم یا بنوشم؟
شما باید چیزی سبک خورده و هرگز غذاهای سرخ شده و چرب نخورید. بهترین انتخاب برای شمال غذای خشک یا بیسکویت‌های نمکی با مقداری آب است.
2. هر شب قبل از خواب، حالت تهوع دارم و حتی نمی‌توانم چیزهایی سبکی هم بخورم چه پیشنهادی می‌کنید؟
اگر این اتفاق به صورت منظم برای شما می‌افتد، خودتان را مجبور به خوردن غذاهای کم و ملایم مانند بیسکویت‌های بدون شکر کنید. شما به هیچ وجه نباید روی شکم خالی دارو مصرف کنید. موسیقی آرامش بخشی را پخش کنید و سعی کنید برخی روغن‌های اساسی را که برای آرامش مناسب هستند در هوا پخش کرده و یا برای آرامش اعصاب خود از آنها استفاده کنید.
3. چه مدت پس از کنار گذاشتن شیمی درمانی حالت تهوع باقی می‌ماند؟
حالت تهوع ظرف 24 ساعت اول از بین می‌رود. بدترین مورد آن استفراغ شدید است که اغلب حدود 5 یا 6 ساعت پس از شیمی درمانی اتفاق می‌افتد. حالت تهوع و استفراغ با تاخیر بیش از 24 ساعت پس از شیمی درمانی و تا 5 الا 7 روز پس از درمان شروع می‌شود.
بیشتر بخوانید: استفاده از گیاهان دارویی برای درمان های مختلف
